İSMET İNÖNÜ
(26 Aralık 1938 – 8 Mayıs 1972)
1884 yılında İzmir'de doğdu. İlk ve orta öğrenimini Sivas' ta tamamladıktan sonra
Mühendishane İdadisini (Askerî Lise) bitirdi.
1903 yılında Kara Harp Okulu'ndan, 1906 yılında Harp Akademisi' nden mezun olarak,
ordunun çeşitli kademelerinde görev yaptı.
1910-1913 yılları arasında Yemen İsyanı'nın bastırılması harekâtına katıldı. Bu ve bundan
önceki görevlerinde hudut problemleri ve asilerle yapılan anlaşmalarda başarılı hizmetleri ve
meslekî özellikleriyle dikkati çekti. Birinci Dünya Savaşı sırasında Kafkas Cephesi'nde
Kolordu Komutanı olarak Atatürk'ün emrinde çalıştı ve öğrencilik yıllarından beri devam
eden dostlukları ile devletin geleceği hakkında ortak fikirleri gelişti. Suriye Cephesi'nde
savaştı; Millî Mücadele sırasında Atatürk'ün en yakın silâh arkadaşı olarak çalıştı. Edirne
milletvekilliği ve bakanlık yaptı. Albay İsmet Bey, mebusluk ve bakanlık da uhdesinde
kalarak Garp Cephesi Komutanlığı'na getirildi. 25 Ekim 1920'den sonra Batı Cephesi
Komutanı olarak Çerkez Ethem isyanını bastırdı. Birinci ve İkinci İnönü Savaşlarını yönetti.
Tuğgeneral rütbesine yükseldi.
Sakarya Meydan Savaşı ve Büyük Taarruz'dan sonra kazanılan zafer üzerine Mudanya
Mütarekesi'nde Büyük Millet Meclisi'ni temsil etti. Lozan Barış Konferansı'na Dışişleri Bakanı
ve Türk heyeti başkanı olarak katıldı. 24 Temmuz 1923'te Lozan Andlaşması'nı imzaladı.
Cumhuriyetin ilânından sonra 1923-1924 yıllarında ilk hükûmette Başbakan olarak görev aldı,
1924-1937 yılları arasında bu görevini sürdürdü.
İnönü, Atatürk İnkılâplarının gerçekleşmesinde ve Türkiye Cumhuriyeti'nin sağlam temeller
üzerine oturtulmasında Atatürk'ün en yakın mesai arkadaşıydı.
Atatürk'ün ölümünden sonra, 1938 yılında, TBMM tarafından Türkiye'nin ikinci
Cumhurbaşkanı olarak seçildi. İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkiye'yi savaş felâketinin
dışında tutmayı başardı. Savaştan sonra çok partili siyasî rejime geçilmesinde en büyük
destek oldu. 1950 yılında, yapılan seçimleri kaybettikten sonra, 1960 yılına kadar Ana
Muhalefet Partisi Başkanı olarak siyasî yaşamını sürdürdü. 27 Mayıs harekâtından sonra
Kurucu Meclis üyeliğine seçildi ve 10 Kasım 1961 tarihinde Başbakanlığa atandı.
1965 yılında bu görevden ayrıldıktan sonra milletvekili olarak siyasî yaşamına devam etti,
1972'de Parti Genel Başkanlığı ve milletvekilliğinden istifa ederek; ölünceye kadar (25 Aralık
1973) Anayasa gereğince Cumhuriyet Senatosu tabiî üyeliği görevinde bulundu.
Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünden sonra İsmet İnönü CHP’nin Genel Başkanı
olmuştur.İsmet İnönü , siyasi hayatımıza ilişkin değişikliklerin temelini de bu
dönemde atmıştır. 1939 Yılında toplanan 5. Kurultay kararıyla parti genel sekreteri
hükümet dışında bırakıldı.Böylece Parti – devlet özdeşliği çözülmüş oldu. Ayrıca 5.
kurultayda yaptığı konuşma geleceğe ilişkin önemli mesajlar içermektedir.”Siyaset
hayatında tecrübe geçirmiş adamlar olarak, memleketimizin ihtiyacına ve bünyesine en
uygun olan halk idaresi usulünü kemale erdirmek niyetindeyiz. Bu yolda temiz yürekle
çalışıyoruz.Bizden sonra gelecek vatandaşlara milletimizin siyasi hayatında ilerlemiş
bir seviye bırakmak başlıca emelimizdir.İyi bir halk idaresinin siyasi idarede ana
ilkesini, her çeşit seçimlere halkın samimi olarak katılmasıyla, hükümetin BMM
faaliyetinde hakiki bir milli denetim ile özetleyebiliriz.”
